Study Material for APTET and DSC

Study Material for APTET and DSC

Friday, 23 March 2012

AP TET Child Pedagogi (అభ్యసన బోధనల మనోవిజ్ఞాన శాస్త్రం)


అభ్యసన బోధనల మనోవిజ్ఞాన శాస్త్రం
వ్యక్తి మనుగడకు అవసరమైన అనేక విషయాలను, ఇతర లక్షణాలను ఆర్జించుకునే ప్రక్రియను అభ్యసనం అంటారు. పెరుగుదల, అనుభవాల వల్ల వ్యక్తి జీవితంలో మార్పులొస్తాయి. మార్పులనే అభ్యసనంగా భావిస్తారు. అయితే పెరుగుదల వల్ల వచ్చే మార్పులు (శారీరక మార్పులు) అభ్యసనాలు కావు.

నిర్వచనాలు
''అనుభవం, శిక్షణల వల్ల వ్యక్తి ప్రవర్తనలో సంభవించే మౌలిక మార్పు అభ్యసనం.'' - గేట్స్, జర్సీల్డ్
''వ్యక్తి ప్రవర్తనలో సాపేక్షంగా కలిగే స్థిరమైన, శాశ్వతమైన మార్పు''. - బెర్న్హార్డ్
''అనుభూతుల ఫలితంగా ప్రవర్తనలో కలిగే దృఢతరమైన లేదా బలహీనపడిన మార్పు''. - స్మిత్
''ప్రతి ప్రవర్తనామార్పు అభ్యసనమే.'' - గార్డెనర్ మర్ఫీ
''ప్రేరణ, ప్రతిచర్యల మధ్య దృఢమైన బంధం ఏర్పరిచే ప్రక్రియ.'' - బోజ్
''అవరోధాలను అధిగమించడానికి తోడ్పడే సర్దుబాటు చర్య.'' - క్రో అండ్ క్రో
''ప్రవర్తనా శక్తి సామర్థ్యంలో ఇంచుమించు శాశ్వతమైన మార్పు.'' - హెర్జన్హాన్
''ప్రగతిపథం వైపు ప్రవర్తనా మార్పు.'' - స్కిన్నర్
''ఇది వికాసం కలిగించే కార్యక్రమం.'' - ఉడ్వర్త్
''పునర్బలనం చెందిన ఆచరణ వల్ల ప్రవర్తనలో ఏర్పడే దాదాపు శాశ్వతమైన మార్పు.'' - డెసెకో
¤ అభ్యసన ప్రక్రియలో ప్రేరణ, గమ్యం, సర్దుబాటు, గమ్యాన్ని చేరడం అనే సోపానాలుంటాయి. అవసరం, ప్రేరణలను కలిగిస్తే, సర్దుబాటు అవరోధాలను అధిగమించేలా సహకరిస్తుంది.
¤ అభ్యసనంలో అభ్యసించే వ్యక్తి, అభ్యసనాంశం, అభ్యసన సన్నివేశం అనే అంశాలుంటాయి.
¤ అభ్యసన ప్రక్రియ లక్షణాలను వివరించింది - మెక్ గియోజ్, ఇరియస్.
¤ అభ్యసన సార్వత్రికం, జీవిత పర్యంతం, ప్రయోజనాత్మకం, గమ్య నిర్దేశకం, సంచితం, బదలాయింపునకు వీలవుతుంది. సమ/ విషమయోజనాలు కలిగిస్తుంది.

¤
ప్రయోజనం ఆధారంగా అభ్యసనంలో అనేక రకాలుంటాయి.
¤  కాళ్లు, చేతులు మొదలైన శరీర అవయవాలను ఉపయోగిస్తూ కౌశలాలు నేర్వడం చలన అభ్యసనం.
¤  చిన్న చిన్న మాటలు, పదాలు, వాక్యాలు నేర్వడం శాబ్దిక అభ్యసనం.
¤ రెండు సన్నివేశాల మధ్య పోలికలు, భేదాలు గుర్తించడం విచక్షణాభ్యసనం.
¤ అనుభవం ద్వారా తనంతటతాను తెలుసుకోవడం ప్రత్యక్ష అభ్యసనం.
¤ సామాన్య లక్షణాలు గుర్తించి భావన ఏర్పరచు కోవడం భావనాత్మక అభ్యసనం.
¤ పరిశీలన, ఆలోచన, వివేచనల ద్వారా ఫలితాన్ని తెలపడం సమస్యాపరిష్కార అభ్యసనం.
¤ వైఖరి, అభిరుచి, ప్రశంసనీయతలు కూడా అభ్య సించడం వల్లే పెంపొందుతాయి.
¤ అభ్యసన ప్రక్రియలో సంసిద్ధత (ప్రేరణ), అవధానం (ఏకాగ్రత) ఉన్నప్పుడు అభ్యసించే అంశం ఎక్కువకాలం మనసులో నిలబడుతుంది. (ధారణ).
¤ అభ్యసనపై పనిచేసే శారీరక కారకాల్లో వయసు, పరిణతి, అలసట ముఖ్యమైనవి.
¤ శారీరక కారకాల మాదిరి మానసిక కారకాల్లో ప్రజ్ఞా వైవిధ్యాలు, పాఠశాల కారకాల్లో ఉపాధ్యాయ, విద్యార్థి నిష్పత్తి, కుటుంబ కారకాల్లో తల్లిదండ్రుల ప్రవర్తన అభ్యసనంపై ప్రభావాన్ని చూపిస్తాయి.
అభ్యసన సిద్ధాంతాలు: అభ్యసనం ఎలా సంభవిస్తుందో వివరించే అంశాలను అభ్యసన సిద్ధాంతాలుగా పేర్కొనవచ్చు.
                     
¤ వీటితోపాటు ఆల్బర్ట్ బందూరా తెలిపిన పరిశీలనాభ్యసనం, బ్రూనర్ ప్రతిపాదించిన ఆవిష్కరణ అభ్యసనం కూడా ముఖ్యమైనవే.
¤ యత్నదోష సిద్ధాంతాన్ని సంసర్గవాదం, సంధానవాదం, విజయపథావరణ సిద్ధాంతం, S - R  సిద్ధాంతం అనికూడా పిలుస్తారు.
¤  థార్న్డైక్ ప్రతిపాదించిన సిద్ధాంతంలో పజిల్ పెట్టెలో ఉన్న పిల్లి అనేక ప్రయత్నాల్లో యాదృచ్ఛికంగా గమ్యాన్ని చేరగలిగింది. వ్యర్థ కదలికలను వదిలివేసి విజయవంతమైన కదలికల్లో ప్రావీణ్యం సంపాదించడమే యత్నదోష అభ్యసనం.
¤  థార్న్డైక్ అభ్యసన ప్రధాన నియమాలు (3), అనుబంధ అభ్యసన నియమాలు (7) తెలిపారు.
¤ థార్న్డైక్ అభ్యసన నియమాల్లో అత్యంత ఆమోద యోగ్యమైంది సంసిద్ధతా సూత్రం. ప్రధానమైంది ఫలిత సూత్రం.
¤ అభ్యాస సూత్రంలో నవ్యత్వ సూత్రం, పునర్వర్తన సూత్రాలున్నాయి. ప్రేరణ, ప్రతిచర్యల మధ్య సంధానం అనేకసార్లు జరగడం వల్ల (ఉపయుక్తత, నిరుపయుక్తతల వల్ల) అభ్యసన క్రియలో నైపుణ్యం వస్తుంది.
¤ అభ్యసన ప్రక్రియలో ప్రేరణ క్రమబద్ధంగా పాఠ్యాంతరం వరకు కొనసాగేలా ఉండాలి.
¤  అనుబంధ పాఠ్యాంశాలు చదవడం, పునస్మరణ చేసుకోవడం ద్వారా అభ్యాసం కలుగుతుంది.
¤  అభ్యసన కృత్యాలు విజయం సాధించి సంతృప్తి చెందేవిగా ఉండాలి.
¤  దక్షత పెరిగితే అభ్యసనానికి పట్టేకాలం తగ్గుతుంది.  అని కాల వ్యవధి నియమం తెలుపుతుంది.
¤ బహుమతులు, పొగడ్తలు, దండనలు ప్రేరణ కారకాలుగా పనిచేస్తాయి.
¤ అంశాల మధ్య సారూప్యత - పోలిక ఉన్నట్లయితే అభ్యసన సులభతరమవుతుంది.
¤ అనుబంధ అంశాలు, సంబంధిత విషయాలున్నప్పుడు కూడా నేర్చుకోవడం తేలికవుతుంది.
¤ కొన్ని విషయాలపైనే ప్రతిస్పందించి కొన్నింటిని వదిలి వేయడం జరుగుతుంది. కాబట్టి అభ్యసనాంశం చిన్నచిన్న విభాగాలుగా ఉండాలని పాక్షికచర్య నియమం తెలుపుతుంది.
¤ బహుళ ప్రతిస్పందనలు అభ్యసన వేగాన్ని తగ్గిస్తాయి.
శాస్త్రీయ నిబంధన: సహజ ఉద్దీపనకు ఏర్పడే సహజ ప్రతిస్పందనను కృత్రిమ ఉద్దీపనకు కూడా రాబట్టవచ్చని ఇవాన్ పావ్‌లోవ్ నిరూపించారు.
నిబంధిత అభ్యసనం మూడు దశల్లో జరుగుతుంది.

1.
సహజ ఉద్దీపన  ---->  సహజ ప్రతిస్పందన
  (UCS   ----->   UCR)
2. అసహజ ఉద్దీపన - సహజ ఉద్దీపన  ----->   సహజ ప్రతిస్పందన
  (CS   -  UCS ----->  UCR)
3. నిబంధిత ఉద్దీపన -----> నిబంధిత ప్రతిస్పందన
  (CS  ----->   CR)
¤ పావ్లోవ్ శాస్త్రీయ నిబంధనను వాట్సన్ నిబంధిత ప్రతిస్పందనగా ఆల్బర్ట్ అనే పిల్లవాడిపై తెల్ల ఎలుకల ప్రయోగం ద్వారా నిరూపించాడు.
¤ ముందుగా సహజ ఉద్దీపన ఇస్తే పురోగామి నిబంధన, ముందుగా అసహజ ఉద్దీపనను ఇస్తే తిరోగామి నిబంధన ఏర్పడతాయి.
¤ సహజ, అసహజ ఉద్దీపనల మధ్య కాల వ్యవధి ఎక్కువైతే అభ్యసన జరగదు.
¤ నిబంధిత అభ్యసనం ద్వారా సహజ ప్రతిస్పందన కొనసాగడాన్ని సకారాత్మక నిబంధన అనీ, కొనసాగకపోవడాన్ని, నకారాత్మక నిబంధన అనీ అంటారు.
¤ తెల్ల ఎలుకకు భయపడే పిల్లవాడు తెల్ల కాగితాన్ని చూసి కూడా భయపడటాన్ని సామాన్యీకరణ అంటారు.
¤ బడి గంటకు, గుడి గంటకు తేడా గుర్తించడమే ఉద్దీపన విచక్షణ.
¤ ఇంజక్షన్ అంటే భయపడే పిల్లవాడు డాక్టరు పేరు వినగానే భయపడటం ఉన్నతస్థాయి నిబంధన.
¤ కృత్రిమ సహజ ఉద్దీపనలను వెంట వెంటనే ఇవ్వకపోవడం వల్ల బంధం బలహీనపడటాన్ని డీ కండిషనింగ్ అంటారు.
¤ కేవలం అసహజ ఉద్దీపన మాత్రమే ఇవ్వడం వల్ల ప్రతిస్పందనను పోగొట్టడాన్ని విలుప్తీకరణం అంటారు. పదేపదే ఇవ్వడాన్ని పునర్బలనం అంటారు.
¤ కొన్ని నిబంధిత అభ్యసనాలు విలుప్తీకరణం జరిగినా కూడా తిరిగి తటాలున ప్రతిస్పందనలనిస్తాయి. దీన్నే అయత్నసిద్దస్వాస్త్యం అంటారు.
కార్యసాధక నిబంధన: పరికరాత్మక, యాంత్రిక కార్యసాధక నిబంధనను ప్రతిపాదించింది బి.ఎఫ్.స్కిన్నర్.
¤ స్కిన్నర్ ప్రకారం ప్రతిస్పందనలు రెండు రకాలు.
   1.  రాబట్టిన ప్రతిస్పందనలు - నిర్గమాలు
  2. బయటికి వదిలిన ప్రతిస్పందనలు - ఉద్గమాలు
¤  ఉద్దీపనలు లేకపోయినా వెలువడే ప్రతిస్పందనలు ఉద్గమాలు. స్కిన్నర్ ప్రయోగం దీన్ని బలపరుస్తుంది. దీన్ని R- Type  సిద్ధాంతం అంటారు.
¤  స్కిన్నర్ బాక్స్లోని ఎలుక మీట నొక్కడం ద్వారా ఆహారం పొందడమనే కార్యసాధక ప్రవర్తనను పునర్బలనం ద్వారా బలపరుచుకుంటుంది. స్వీయ ప్రేరణ ద్వారా ప్రతిచర్య జరుగుతుంది.
¤  స్కిన్నర్ - కార్యసాధక నిబంధన ద్వారా కార్యక్రమయుత అభ్యసనం బోధనా యంత్రం మొదలైనవాటిని సిడ్నీ ఎల్.ప్రెస్సీ రూపొందించాడు.
¤  కార్యసాధక నిబంధన థార్న్డైక్ ఫలిత సూత్రాన్ని శాస్త్రీయ నిబంధన సామీప్యతా సూత్రాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి.
అంతర దృష్టి అభ్యసనం
¤ వర్దిమియర్, కోహెలర్, కోఫ్కా మొదలైన గెస్టాల్ట్ వాదులు ప్రవేశపెట్టిన సంజ్ఞానాత్మక సిద్ధాంతాన్ని అంతర దృష్టి అభ్యసనం అంటారు.
¤ 'గెస్టాల్ట్' అనేది జర్మన్ పదం. పదానికి అర్థం వ్యవస్థీకృత మొత్తం.
¤ సమస్య కఠినత్వ స్థాయి, అంశ పరిజ్ఞానలేమి, అంశ సమన్వయ అవకాశలేమి అనేవి థార్న్డైక్ ప్రయోగంలోని దోషాలుగా వీరు గుర్తించారు.
¤ టెనరిఫ్ దీవుల్లో 'సుల్తాన్' అనే చింపాంజీపై చేసిన ప్రయోగాలను విశ్లేషించే గ్రంథమే మెంటాలిటీ ఆఫ్ ఏప్స్.
¤ సమస్యా పరిష్కారం ప్రయత్నాల రూపంలో కాకుండా తటాలున మెదడులో మెదిలో మేధో తరంగం రూపంలో ఉంటుంది. దీన్నే అంతరదృష్టి అభ్యసనం అంటారు.
¤ నిశిత పరిశీలన, అవధానం, తీక్షణ యోచన హఠాత్తుగా సరైన ప్రతిస్పందననివ్వడమనే లక్షణాలు దీనిలో వ్యక్తమవుతాయి.
¤ ఇది సంక్లిష్టమైన అభ్యసన విధానం. సంజ్ఞానాత్మక, మానసిక, శాబ్దిక అభ్యసనాలు జరగడానికి ఉపక రిస్తుంది. పునరావృతాల అవసరం ఉండదు.
¤ అంశాన్ని మొత్తంగా పరిశీలించి విడివిడి భాగాలుగా విభజించి నేర్చుకోవడాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.
పరిశీలనాభ్యసనం
¤ అనుకరణ - యత్నరహిత - పరిశీలనాభ్యసనం ప్రతిపాదించింది ఆల్బర్ట్ బందూరా.
¤ మిల్లర్, డిలార్డ్ రచించిన సామాజిక అభ్యసనం అనుకరణ గ్రంథంలో పరిశీలనాభ్యసన విధానాన్ని వివరించారు.
¤ సోషల్ లెర్నింగ్ అండ్ పర్సనాలిటీ డెవలప్మెంట్ గ్రంథంలో బందూరా దీన్ని సిద్ధాంతీకరించారు.
¤ ఆచరింపదగిన మాదిరులను నవ్యత, నిశిత పరిశీలనల ద్వారా అనుకరించాలి.
¤ పద్ధతిలో ఆర్జన, ధారణ, నిష్పాదన, ప్రేరణ అనే సోపానాలుంటాయి.
¤ శీల నిర్మాణానికి, సమగ్ర మూర్తిమత్వ వికాసానికి పరిశీలనలు తోడ్పడతాయి.
ఆవిష్కరణ అభ్యసనం
¤ విషయాన్నైనా వయసువారికైనా ఏదో ఒక రూపంలో బోధించవచ్చనే ప్రాథమిక సూత్రం ఆధారంగా జీరోం బ్రూనర్ ఆవిష్కరణ అభ్యసన సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించాడు.
¤ క్రమంలో అమర్చిన అభ్యసనాంశాలు విద్యార్థి స్వయంగా నేర్చుకున్న ట్లయితే ఎక్కువ కాలం ధారణలో ఉంటాయి.
¤ అభ్యసన ప్రయోజనాత్మకం, గమ్యనిర్దేశకం, కుతూహలం, సరళం, అన్వేషణాత్మకంగా ఉండాలి.
¤ శిశువుల పెరుగుదలనుబట్టి నటనా పద్ధతి, చిత్రపట పద్ధతి, ప్రతీకాత్మక పద్ధతులు ఉపయోగించాలి.
¤ ఉపాధ్యాయుడి పాత్ర తక్కువగా ఉండాలి. అంతర్గత ప్రేరణకు ప్రాధాన్యం ఇవ్వాలి.
¤ బోధనోపకరణాలుండటం ద్వారా, చేయడం ద్వారా నేర్చుకోవడానికి వీలు కలుగుతుంది.
¤ పొగడ్తలు, ప్రశంసలు, బహుమతులు పునర్బలనం కలిగిస్తాయి.
¤ పిల్లలు సాధించగల లక్ష్యాలు మాత్రమే నిర్దేశించి చేరుకునేలా ప్రోత్సహించాలి.
అభ్యసన బదలాయింపు
¤ ఒక విషయ పరిజ్ఞానం మరొక విషయం నేర్చుకోవడంపై ప్రభావం చూపడాన్ని అభ్యసన (శిక్షణ) బదలాయింపు అంటారు.
¤ బదలాయింపు భావనను సమర్థించింది గారెట్. బదలాయింపు సాధ్యంకాదని తెలిపింది విలియం జేమ్స్.
¤ గణిత పరిజ్ఞానం ఇతర అంశాలు నేర్చుకోవడానికి సహకరిస్తుందని తెలిపింది ఫార్మల్ డిసిప్లిన్.
¤ ఈత నేర్చుకున్న వ్యక్తి కంప్యూటర్ పరిజ్ఞానం పొందడంలో ఈత పరిజ్ఞానం మాత్రం తోడ్పడక పోవడమే శూన్య బదలాయింపు.
¤ రసాయన శాస్త్రంలో పరమాణు నిర్మాణం ఆధునిక భౌతికశాస్త్రం చదవడంలో కూడా తోడ్పడుతుంది. దీనిని అనుకూల బదలాయింపు అంటారు.
¤ హిందూ సంఖ్యామానంలో స్థాన విలువలు నేర్చుకున్న విద్యార్థి ఆంగ్ల సంఖ్యామానంలో ఇబ్బంది పడటాన్ని ప్రతికూల బదలాయింపు అంటారు.
¤  కుడిచేతితో రాయగలిగే వ్యక్తి ఎడమ చేతితో కూడా రాయగలగడాన్ని ద్విపార్శ్వ బదలాయింపు అంటారు.
¤  కుడిచేతితో చిత్రాలు గీయగలిగిన వ్యక్తి కుడి కాలితో కూడా చిత్రించగలగడాన్ని ఏకపార్శ్వ బదలాయింపు అంటారు.
¤ రెండు విషయాల మధ్య సామ్యత, సారూప్యత ఉన్నప్పుడు బదలాయింపు జరుగుతుందని థార్న్‌డైక్ సమరూప మూలకాల సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించాడు. దీనిని ఉడ్‌వర్త్ బలపరచాడు.
¤ విషయాల మధ్య సాధారణీకరణలున్నప్పుడు బదలాయింపు జరుగుతుందని ఛార్లెస్ జడ్ సాధారణీకరణ సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించగా దీనిని హెండ్రిక్ సన్ ప్రయోగాత్మకంగా వివరించాడు.
¤ అంతర్భాగాల మధ్య సంబంధం అర్థం చేసుకున్నప్పుడు బదలాయింపు జరుగుతుందని గెస్టాల్ట్‌వాదులు సమగ్రాకృతి సిద్ధాంతం ద్వారా వివరించారు.
¤  ఆదర్శాలను నిజ జీవితంలో అన్వయించుకోవచ్చునని అదర్శాల సిద్ధాంతంలో బోగ్లే వివరించారు.
¤ ప్రజ్ఞాపాటవాలు, అంతర్గత ప్రేరణ, విషయ పరిజ్ఞానం, ఆదర్శ బోధనా పద్ధతులు బదలాయింపును పెంపొందించే కారకాలుగా ఉంటాయి.

No comments:

Post a Comment