AP TET (Teachers Eligibility Test): APTET Telugu Notes (వ్యాకరణం-2)

^{సంధులు}^{విడదీయుట}
^1.^{పితౄణం}⁼^పితృ⁺^ఋణం^2.^{గౌరీశ}⁼^గౌరి⁺^ఈశ^3.^{ఇతరేతర}⁼^ఇతర⁺^ఇతర

4. సూర్యోదయం    =              సూర్య + ఉదయం
5. మహర్షి             =              మహా + రుషి
6. భువనైక           =              భువన + ఏక
7. ఎవ్విధం           =              ఏ + విధం
8. ఎయ్యది           =              ఏ + అది
9. అవ్వాన           =              ఆ + వాన
10. దిక్కిది           =              దిక్కు + ఇది
11. కాకేమి           =              కాక + ఏమి
12. కేలిడుట         =              కేలు + ఇడుట
13. పరోపకారం     =              పర + ఉపకారం
14. లెండిక           =              లెండు + ఇక
15. చచ్చియుఁజావనివారు    =        చచ్చియున్ + చావనివారు
16. పుట్టినిల్లు       =              పుట్టిన + ఇల్లు
17. చీకటిల్లు         =              చీకటి + ఇల్లు
18. జవరాలు       =              జవ + ఆలు
19. అణ్వస్త్రం        =              అణు + అస్త్రం

^20.^ఏకైక⁼^ఏక⁺^ఏక^21.^{అయోమయం}⁼^అయః⁺^మయం^22.^{పయోధి}⁼^పయః⁺^ధి^23.^{ముందడుగు}⁼^{ముందు}⁺^{అడుగు}^24.^{చతురోక్తులు}⁼^చతుర⁺^{ఉక్తులు}^25.^{రాతిగుండె}⁼^రాయి⁺^{గుండె}^26.^{ఘటికురాలు}⁼^ఘటిక⁺^ఆలు^27.^{మొట్టమొదట}⁼^మొదట⁺^మొదట^28.^{వాఞ్మయం}⁼^వాక్⁺^మయం^సంధి^{కార్యాలు}^-^{సంస్కృత}^{సంధులు}^1.^{సవర్ణదీర్ఘ}^సంధి^:^అ^,^ఇ^,^ఉ^,^ఋలకు^{సవర్ణాచ్చు}^{పరమైతే}^వాటి^{దీర్ఘం}^{ఏకాదేశం}^{అవుతుంది}^అ⁺^అ⁼^ఆ^ఇ⁺^ఇ⁼^ఈ^ఉ⁺^ఉ⁼^ఊ^ఋ⁺^ఋ⁼^ౠ

ఉదా: చంచలాత్ములు = చంచల + ఆత్ములు (అ + అ = ఆ)
ప్రళయాగ్ని = ప్రళయ + అగ్ని ( అ + అ = ఆ)
కవీశ్వరులు = కవి + ఈశ్వరులు (అ + అ = ఆ)
గౌరీశ = గౌరి + ఈశ (ఇ + ఈ = ఈ)
భానూదయం = భాను + ఉదయం (ఉ + ఉ = ఊ)
పితౄణం = పితృ + రుణం (ఋ + ఋ = ౠ)
శీతాద్రి = శీత + అద్రి (అ + అ = ఆ)
2. గుణసంధి:
అకారానికి ఇ,ఉ,ఋ పరమైతే క్రమంగా ఏ, ఓ, ఆర్‌లు ఏకాదేశమౌతాయి.
అ + ఇ = ఏ
అ + ఉ = ఓ
అ + ఋ = ఆర్
ఉదా: 1. ఇతరేరత = ఇతర + ఇతర (అ + ఇ = ఏ)
విశేషం: సంస్కృతంలో ఆమ్రేడితమనే పేరు రెండవ పదానికి వస్తుంది. తర్వాత అది ఏ సంధి అయితే ఆ సంధి వస్తుంది.
2. ¤ సూర్యోదయం = సూర్య + ఉదయం (అ + ఉ = ఓ)
¤ పరోపకారం = పర + ఉపకారం (అ + ఉ = ఓ)

^¤^{ఉత్సాహోద్రేకాలు}⁼^{ఉత్సాహ}⁺^{ఉద్రేకాలు}⁽^అ⁺^ఉ⁼^ఓ⁾^¤^{సమరోత్సాహం}⁼^సమర⁺^{ఉత్సాహం}⁽^అ⁺^ఉ⁼^ఓ⁾^¤^{దేవేంద్రుడు}⁼^దేవ⁺^{ఇంద్రుడు}⁽^అ⁺^ఇ⁼^ఏ^{)

3.}^{యణాదేశ}^సంధి^:^ఇ^,^ఉ^,^ఋ^అనే^{అక్షరాలకు}^{అసవర్ణ}^{అచ్చు}^{పరమైతే}^య^,^వ^,^ర^అనే^{అక్షరాలు}^{ఆదేశం}^{అవుతాయి}^.^{ఇక్కడ}^య^,^వ^,^ర^అనే^{పూర్తి}^{అక్షరాలు}^కాక^య^,^వ^,^ర^{వత్తులు}^{మాత్రమే}^{వస్తాయి}^.^ఉదా^{: 1.}^{ప్రత్యక్షం}⁼^{ప్రతి}⁺^{అక్షం}^పై^{ఉదాహరణలో}^{మొదటి}^పదం^{చివరి}^{అక్షరం}^'^తి^'^లో^ఉన్న^{అచ్చు}^'^ఇ^'.^{రెండవ}^పదం^{అక్షంలో}^మొదట^ఉన్న^{అచ్చు}^'^అ^'.^ఈ^{రెండు}^{అసవర్ణాలు}^కనుక^'^ఇ^'^{స్థానంలో}^'^య^'^{వత్తు}^{వచ్చి}^{ప్రత్యక్షం}^అని^{వస్తుంది}^.^ఉదా^{: 2.}^{అణ్వస్త్రం}⁼^అణు⁺^{అస్త్రం}^3.^{పిత్రంశ}⁼^పితృ⁺^అంశ^4.^{అత్యంత}⁼^అతి⁺^అంత^4.^{వృద్ధి}^సంధి^:^{అకారానికి}^ఏ^,^ఐ^{పరమైతే}^ఐ^;^ఓ^,^ఔ^{పరమైతే}^ఔ^;^ఋ^,^ౠ^{పరమైతే}^ఆర్^{ఏకాదేశం}^{అవుతాయి}^.^అ⁺^ఏ⁼^ఐ^,^అ⁺^ఐ⁼^ఐ^,

^అ⁺^ఓ⁼^ఔ^,^అ⁺^ఔ⁼^ఔ^అ⁺^ఋ⁼^ఆర్^,^అ⁺^ౠ⁼^ఆర్^ఉదా^{: 1.}^ఏక⁺^ఏక⁼^ఏకైక⁽^అ⁺^ఏ⁼^ఐ^{)

2.}^{భువనైక}⁼^భువన⁺^ఏక⁽^అ⁺^ఐ⁼^ఐ⁾^{తెలుగు}^{సంధులు}^సంధి^{నిర్వచనం}^:^{పూర్వపదం}^చివర^ఉన్న^{అచ్చుకు}^{బదులు}^{పరపదం}^మొదట^ఉన్న^{అచ్చు}^{రావడాన్ని}^'^సంధి^'^{అంటారు}^.^1.^ఉత్వ^సంధి^:^{ఉత్తునకు}^{అచ్చు}^{పరమైతే}^సంధి^{నిత్యం}^.^ఉదా^:^{అతడట్లు}⁼^అతడు⁺^{అట్లు}⁽^ఉ⁺^అ^్ష^అ⁾^{ఇక్కడ}^{పూర్వపదం}^మొదట^ఉన్న^{అచ్చు}^'^ఉ^'^{పరపదం}^మొదట^ఉన్న^{అచ్చు}^'^అ^{'. '}^ఉ^'^{స్థానంలో}^'^అ^'^{వచ్చింది}^{కాబట్టి}^ఇది^{ఉత్వసంధి}^.^ఉదా^:^{విశ్వమెల్ల}⁼^{విశ్వం}⁺^ఎల్ల⁽^ఉ⁺^ఎ⁼^ఎ⁾^{పేరాస}⁼^పేరు⁺^ఆస⁽^ఉ⁺^ఆ⁼^ఆ⁾^{తామొక్కరు}⁼^తాము⁺^{ఒక్కరు}⁽^ఉ⁺^ఒ⁼^ఒ⁾

కేలిడు = కేలు + ఇడు (ఉ + ఇ = ఇ)
2. ఇత్వ సంధి :
ఏమ్యాదుల ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికం
ఉదా: ఏమయ్యె = ఏమి + అయ్యే (ఇ + అ = అ)ఇకారానికి, సంధి క్రియాపదాలలోనే వస్తుంది. కానీ ఇక్కడ క్రియలు కానటువంటి పదాలకు సంధి వచ్చింది కాబట్టి ఈ సూత్రం రాయాల్సి వచ్చింది. క్రియలు కాకుండా ఎక్కడైన ఇకారానికి సంధి వస్తే దాన్ని ఈ సూత్రంతో సాధించుకోవాలి.
ఉదా: చీకటిల్లు = చీకటి + ఇల్లు (ఇ + ఇ)
వివరణ: ఇది తెలుగు పదం కనుక ఇక్కడ సవర్ణదీర్ఘసంధి రాదు.
ఏమంటివి = ఏమి + అంటివి (ఇ + అం = అం)
3. యడాగమ సంధి:
సంధి జరగనిచోట అచ్చుకంటే పరంగా ఉన్న అచ్చుకి యడాగమం వస్తుంది.
ఉదా: సెల + ఏరు = సెలయేరు (ఆ + ఏ), ఇక్కడ అత్వసంధి రాదు (అత్తునకు సంధి బాహుళకం).
సంధి జరగలేదు కాబట్టి పరవర్ణంలోని 'ఏ' అను అచ్చుకు యడాగమం వచ్చి సెలయేరు అవుతుంది.
కానకయున్న = కానక + ఉన్న (అ + ఉ)
4. త్రిక సంధి:
¤ ఆ, ఈ, ఏ అనే సర్వనామాలను త్రికాలు అంటారు.

^¤^{త్రికం}^మీది^{అసంయుక్త}^{హల్లుకు}^{ద్విత్వం}^{బహుళంగా}^{వస్తుంది}^.^¤^{ద్విరుక్తమైన}^{హల్లు}^{పరమైతే}^{ఆచ్చికమైన}^{దీర్ఘానికి}^{హ్రస్వం}^{వస్తుంది}^.^ఉదా^:^1.^ఏకడ^ఏ⁺^కడ^{ఎక్కడ}^2.^ఏ^{విధము}^ఏ⁺^{విధము}^ఏ⁺^{వ్విధము}^{ఎవ్విధము}⁵⁾^{ఆమ్రేడిత}^సంధి^:^{ఆమ్రేడితం}^{పరమైతే}^{కడాదుల}^తొలి^{అచ్చు}^మీది^{వర్ణాలకు}^{అదంతమైన}^{ద్విరుక్త}^{టకారం}^{వస్తుంది}^.^{వివరణ}^:^{ఆమ్రేడితం}^అంటే^ఒకే^పదం^{రెండుసార్లు}^{రావటం}^.^అలా^{వచ్చిన}^{రెండవ}^{పదాన్ని}^{ఆమ్రేడితం}^{అంటారు}^.^ఉదా^:^కడ⁺^కడ^,^{ఇందులో}^{రెండోసారి}^{వచ్చిన}^కడకు^{ఆమ్రేడితం}^అని^పేరు^.^పై^{సూత్రంతో}^{మొదటి}^{కడలోని}^'^డ^'^{స్థానంలో}^'^ట్ట^'^{వచ్చి}^'^{కట్టకడ}^'^అని^{వస్తుంది}^.^ఉదా^:^{మొట్టమొదట}⁼^మొదట⁺^మొదట^6.^{పుంప్వాదేశ}^సంధి^:^{కర్మధారయ}^{సమాసంలో}^'^ము^'^{వర్ణానికి}^'^పు^,^పు^'^లు^{ఆదేశంగా}^{వస్తాయి}^.^ఉదా^:^1.^{విపరీతం}⁺^{కోరిక}^,^{ఇక్కడ}^{కోరిక}^{అనేది}^{విశేషం}^,^{విపరీతం}^{అనేది}^{విశేషణం}^{కాబట్టి}^ఇది^{కర్మధారయ}^{సమాసం}^.^ఈ^{సమాసంలో}^'^ము^'^అనే^{అక్షరానికి}^'^పు^'^అనే^{అక్షరం}^{ఆదేశంగా}^{వస్తే}^{విపరీతపు}^{కోరిక}^'^పు^'^{వస్తే}^{విపరీతపుకోరిక}^అని^{వస్తుంది}^.^2.^{స్వప్నపు}^{సెజ్జ}⁼^{స్వప్నం}⁺^{సెజ్జ}
^{7. రుగాగమసంధి:

1. పేదాది శబ్దాలకు అలు శబ్దం పరమైతే కర్మధారయ సమాసంలో రుగాగమం వస్తుంది.

ఉదా: పేద + అలు = పేదరాలు

2. కర్మధారయ సమాసంలో తత్సమ (సంస్కృత) శబ్దాలకు ఆలు శబ్దం పరమైతే అత్వానికి ఉత్వం రుగాగమం వస్తాయి.

ఉదా: ఘటిక + ఆలు = ఘటికురాలు

ఇక్కడ ఘటిక అనే శబ్దం తత్సమం కాబట్టి 'అ + ఆ', 'ఉ + రా'

ఆ పదం చివర ఉన్న 'క' అక్షరంలో ఉన్న'అ', 'ఉ' గా మారి రుగాగమం వచ్చి ఘటికురాలు అవుతుంది.}

AP TET (Teachers Eligibility Test)

Study Material for APTET and DSC

Thursday, 22 March 2012

APTET Telugu Notes (వ్యాకరణం-2)

1 comment: